Suahili podstawowy lekcja 2

Lekcja 2: Podstawy języka suahili – czas teraźniejszy

Tekst (30 słów)

Mimi ninasoma kitabu. Juma anapika chakula. Amina anacheza mpira. Watoto wanaruka kamba. Baba anafanya kazi. Mama anasafisha nyumba. Tumeona filamu. Nyinyi mnalala sasa. Sisi tunaimba wimbo.

Słowniczek suahili-polski

  • mimi – ja
  • ninasoma – czytam
  • kitabu – książka
  • Juma – imię męskie
  • anapika – gotuje
  • chakula – jedzenie
  • Amina – imię żeńskie
  • anacheza – gra
  • mpira – piłka
  • watoto – dzieci
  • wanaruka – skaczą
  • kamba – lina
  • baba – ojciec
  • anafanya – robi
  • kazi – praca
  • mama – matka
  • anasafisha – sprząta
  • nyumba – dom
  • tumeona – widzieliśmy
  • filamu – film
  • nyinyi – wy
  • mnalala – śpicie
  • sisi – my
  • tunaimba – śpiewamy
  • wimbo – piosenka

Podstawy gramatyki: Czas teraźniejszy w suahili

W języku suahili czas teraźniejszy jest wyrażany za pomocą przedrostka -na-, który wskazuje na działanie odbywające się w chwili obecnej. Struktura zdania w suahili to zazwyczaj: Podmiot + Przedrostek czasowy + Rdzeń czasownika + (ewentualnie dopełnienie).

1. Przedrostki zaimkowe (dla podmiotu)

Przedrostki zaimkowe wskazują, kto wykonuje czynność. Najczęściej używane to:

  • mimi (ja) – ni-
  • wewe (ty) – u-
  • yeye (on/ona) – a-
  • sisi (my) – tu-
  • nyinyi (wy) – m-
  • wao (oni/one) – wa-

Przykład:

  • Ninasoma – Ja czytam.
  • Anapika – On/ona gotuje.

2. Budowa czasownika w czasie teraźniejszym

Czasownik w czasie teraźniejszym składa się z:
Przedrostek zaimkowy + -na- (oznaczający teraźniejszość) + Rdzeń czasownika.
Przykłady:

  • soma (czytać) → ninasoma (ja czytam), unasoma (ty czytasz), anasoma (on/ona czyta).
  • pika (gotować) → anapika (on/ona gotuje).
  • imba (śpiewać) → tunaimba (my śpiewamy).

3. Czas teraźniejszy dokonany

Do wyrażenia czynności zakończonej w teraźniejszości (odpowiednik angielskiego present perfect) używa się przedrostka -me- zamiast -na-.
Przykład:

  • Tumeona – My widzieliśmy (właśnie zobaczyliśmy).

4. Przeczenie w czasie teraźniejszym

Przeczenie w czasie teraźniejszym tworzy się przez dodanie ha- przed przedrostkiem zaimkowym oraz, w niektórych przypadkach, zmianę końcówki czasownika na -i.
Przykład:

  • Ninasoma (czytam) → Sisomi (nie czytam).
  • Anapika (gotuje) → Hapiki (nie gotuje).
  • Tunaimba (śpiewamy) → Hatuimbi (nie śpiewamy).

5. Zaimki wskazujące

Zaimki wskazujące w suahili zgadzają się z klasą rzeczownika (np. klasą M/WA dla ludzi). Przykłady dla klasy M/WA:

  • Huyu – ten/ta (osoba, np. huyu mtu – ten człowiek).
  • Hawa – ci/te (osoby, np. hawa watoto – te dzieci).

Przykład w zdaniu:

  • Huyu mtu anasoma – Ten człowiek czyta.
  • Hawa watoto wanacheza – Te dzieci grają.

6. Podstawowe czasowniki

Oto kilka dodatkowych czasowników w czasie teraźniejszym do ćwiczeń:

  • kula (jeść) → ninakula (ja jem).
  • andika (pisać) → anaandika (on/ona pisze).
  • nunua (kupować) → wananunua (oni kupują).
  • jifunza (uczyć się) → tunajifunza (my się uczymy).

Rozszerzony tekst (50 słów)

Mimi ninasoma kitabu shuleni. Juma anapika chakula jikoni. Amina anacheza mpira uwanjani. Watoto wanaruka kamba barazani. Baba anafanya kazi ofisini. Mama anasafisha nyumba sasa. Tumeona filamu kali. Nyinyi mnalala chumbani. Sisi tunaimba wimbo wa sherehe. Huyu mtu anaandika barua. Hawa watu wananunua chakula sokoni.

Dodatkowy słowniczek

  • shuleni – w szkole
  • jikoni – w kuchni
  • uwanjani – na boisku
  • barazani – na werandzie
  • ofisini – w biurze
  • kali – świetny
  • chumbani – w pokoju
  • sherehe – uroczystość
  • barua – list
  • sokoni – na rynku

Ćwiczenia

  1. Przetłumacz na suahili:
    • „My sprzątamy dom.”
    • „On nie gotuje jedzenia.”
    • „Te dzieci grają w piłkę.”
  2. Utwórz zdania w czasie teraźniejszym z czasownikami:
    • kula (jeść) dla zaimka „ty”.
    • jifunza (uczyć się) dla zaimka „my”.
    • nunua (kupować) dla zaimka „oni”.
  3. Zmień zdanie „Mimi ninasoma kitabu” na formę przeczącą.
  4. Utwórz zdanie z zaimkiem wskazującym „huyu” i czasownikiem „andika”.
  5. Przetłumacz na polski: „Hawa watoto wananunua chakula sokoni.”

Klucz do ćwiczeń

    • Sisi tunasafisha nyumba.
    • Yeye hapiki chakula.
    • Hawa watoto wanacheza mpira.
    • Unakula chakula.
    • Tunajifunza suahili.
    • Wananunua vitu.
  3. Sisomi kitabu.
  4. Huyu mtu anaandika barua.
  5. Te dzieci kupują jedzenie na rynku.