Lekcja 4: Język suahili – Czas przyszły (Rozszerzona z dłuższym tekstem)

Wprowadzenie

Witaj w czwartej lekcji języka suahili! W tej lekcji zgłębimy czas przyszły, kluczowy element w wyrażaniu planów i zamiarów. Nauczysz się tworzyć zdania w czasie przyszłym, poznasz nowe słownictwo i przećwiczysz gramatykę poprzez rozszerzony tekst zawierający dokładnie 50 słów. Omówimy szczegółowo strukturę gramatyczną, wyjątki, przeczenia oraz dodamy więcej przykładów i ćwiczeń. Włączymy także wskazówki kulturowe i praktyczne zastosowania, aby lepiej zrozumieć język suahili w kontekście codziennego życia.

Gramatyka: Czas przyszły w języku suahili

1. Budowa czasu przyszłego

Czas przyszły w suahili tworzy się przez dodanie przedrostka -ta- do rdzenia czasownika. Struktura zdania wygląda następująco:

Podmiot + przedrostek zgody + -ta- + rdzeń czasownika

Przedrostki zgody (dla osób):

• Ni- – ja
• U- – ty
• A- – on/ona
• Tu- – my
• M- – wy
• Wa- – oni/one

Przykłady:

• Nitasoma – Będę czytał/czytała (ni- + -ta- + soma).
• Utalala – Będziesz spał/spała (u- + -ta- + lala).
• Watacheza – Będą grali/grały (wa- + -ta- + cheza).

2. Przeczenie w czasie przyszłym

Przeczenie w czasie przyszłym tworzy się przez dodanie si- przed -ta- dla pierwszej osoby liczby pojedynczej lub ha- dla innych osób:

• Sitasoma – Nie będę czytał/czytała.
• Hautacheza – Nie będzie grał/grała.
• Hawatasoma – Nie będą czytały/czytali.

3. Wyjątki i nieregularności

Niektóre czasowniki są nieregularne:

• Kuwa (być): Nitakuwa (będę), Utakuwa (będziesz).
• Kuja (przyjść): Nitakuja (przyjdę), w przeczeniu Sikuja (nie przyjdę).
• Kula (jeść): Regularne, np. Nitakula (będę jadł/jadła).

4. Klasy rzeczownikowe

Czasowniki muszą zgadzać się z klasą rzeczownika. W tej lekcji skupiamy się na klasie M-WA (ludzie):

• Watoto watasoma – Dzieci będą czytały.
• Dla klasy JI-MA (np. owoce): Matunda yatakuwepo – Owoce będą (dostępne).

5. Przyimki i spójniki

• Na – i, z (np. matunda na mboga – owoce i warzywa).
• Kwa sababu – ponieważ.
• Baadaye – później.

Tekst (50 słów)

Jutro pójdę na rynek. Kupię owoce, warzywa i rybę. Spotkam przyjaciół i rodzinę. Będziemy rozmawiać, śmiać się i pić herbatę. Później wrócę do domu. Przygotuję smaczny obiad z rybą. Będę szczęśliwy, bo lubię gotować. Wieczorem poczytam książkę i odpocznę. To będzie wspaniały dzień.

Tekst w suahili:
Kesho nitaenda sokoni. Nitanunua matunda, mboga na samaki. Nitakutana na marafiki na familia. Tutazungumza, kucheka na kunywa chai. Baadaye nitarudi nyumbani. Nitaandaa chakula kitamu cha samaki. Nitafurahi kwa sababu napenda kupika. Jioni nitasoma kitabu na kupumzika. Itakuwa siku nzuri.

Słowniczek suahili-polski

Suahili	Polski
kesho	jutro
nitaenda	pójdę
sokoni	na rynek
nitanunua	kupię
matunda	owoce
mboga	warzywa
samaki	ryba
nitakutana	spotkam
marafiki	przyjaciele
familia	rodzina
tutazungumza	będziemy rozmawiać
kucheka	śmiać się
kunywa	pić
chai	herbata
baadaye	później
nitarudi	wrócę
nyumbani	do domu
nitaandaa	przygotuję
chakula	obiad/jedzenie
kitamu	smaczny
cha	z (przyimka)
nitafurahi	będę szczęśliwy
kwa sababu	ponieważ
napenda	lubię
kupika	gotować
jioni	wieczorem
nitasoma	będę czytał
kitabu	książka
kupumzika	odpocząć
itakuwa	będzie
siku	dzień
nzuri	wspaniały

Przykłady zdań

1. Nitakuwa sokoni kesho. – Będę na rynku jutro.
2. Hautanunua samaki. – Nie kupisz ryby.
3. Tutakunywa chai jioni. – Będziemy pili herbatę wieczorem.
4. Marafiki watakuja nyumbani. – Przyjaciele przyjdą do domu.
5. Sikuja kesho. – Nie przyjdę jutro.

Ćwiczenia

1. Tłumaczenie na suahili:
   • Jutro będę grał w piłkę nożną z przyjaciółmi.
   • Nie przygotuję obiadu, bo będę zajęty.
   • Czy pójdziesz na rynek jutro?
2. Utwórz zdania:
   • Użyj czasownika kula (jeść) w czasie przyszłym dla „my” (tu-).
   • Utwórz przeczenie z czasownikiem kuja (przyjść) dla „on/ona” (a-).
   • Utwórz zdanie z czasownikiem pumzika (odpoczywać) dla „wy” (m-).
3. Przetłumacz na polski:
   • Nitakunywa chai na marafiki kesho.
   • Hawataandaa chakula kitamu.
   • Utasoma kitabu jioni?
4. Uzupełnij luki:
   • Kesho ___ (ja, czytać) kitabu.
   • Watoto ___ (nie, grać) mpira.
   • ___ (ty, być) nyumbani baadaye?

Odpowiedzi do ćwiczeń:

1. Tłumaczenie na suahili:
   • Kesho nitacheza mpira wa miguu na marafiki.
   • Sitaandaa chakula kwa sababu nitakuwa na shughuli.
   • Utaenda sokoni kesho?
2. Zdania:
   • Tutakula chakula kitamu kesho.
   • Hakuja nyumbani.
   • Mtapumzika jioni.
3. Tłumaczenie na polski:
   • Jutro będę pił herbatę z przyjaciółmi.
   • Nie przygotują smacznego jedzenia.
   • Będziesz czytał książkę wieczorem?
4. Uzupełnij luki:
   • Kesho nitasoma kitabu.
   • Watoto hawachezi mpira.
   • Utakuwa nyumbani baadaye?

Wskazówki kulturowe

W kulturze suahili rynki (soko) są nie tylko miejscem zakupów, ale też ważnym punktem spotkań towarzyskich. Wspólne picie herbaty (chai) i rozmowy są codziennym rytuałem, który wzmacnia więzi społeczne. Wyrażenia takie jak nitafurahi(będę szczęśliwy) czy napenda (lubię) są często używane, aby wyrazić pozytywne emocje, co jest cenione w kontaktach międzyludzkich.

Dodatkowe zasoby

• Posłuchaj suahilijskich piosenek, np. autorstwa Sauti Sol, aby oswoić się z melodią języka.
• Skorzystaj z aplikacji takich jak Duolingo, Memrise lub Tandem, aby ćwiczyć słownictwo.
• Spróbuj obejrzeć filmy lub programy z napisami w suahili, dostępne na platformach streamingowych, aby lepiej zrozumieć kontekst.